Người con kiên trung của đất Quảng Nam

Gần 95 năm qua, cùng với quá trình ra đời, chiến đấu và trưởng thành, Đảng bộ Quảng Nam đã sản sinh nhiều người con ưu tú, như Võ Chí Công, Hoàng Minh Thắng, Phạm Tứ (Mười Khôi), Hồ Nghinh, Trần Thận, Trương Chí Cương… Trong những tấm gương tiêu biểu đó, không thể không nhắc tới đồng chí Nguyễn Trác, nguyên Phó Bí thư Xứ ủy Trung Kỳ, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam.

Rèn luyện từ thực tiễn

Đồng chí Nguyễn Trác, bí danh Thiều, sinh ngày 4/11/1904, tại làng Hà Thanh, tổng Hạ Nông, phủ Điện Bàn, nay là làng Hà Tây, xã Điện Hòa, thị xã Điện Bàn. Sinh ra và lớn lên trên quê hương giàu truyền thống đấu tranh yêu nước và cách mạng, đồng chí Nguyễn Trác đã sớm thoát ly gia đình tham gia hoạt động cách mạng.

Tháng 6/1927, đồng chí vào Sài Gòn - Gia Định làm công nhân cho hãng buôn Grands Magasins Charner. Tại đây, đồng chí tham gia Công hội đỏ, tháng 7/1930, đồng chí được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam tại Chi bộ hãng Charner - trực thuộc Thành ủy Sài Gòn. Đến cuối tháng 10/1930, được Thành ủy Sài Gòn chỉ định làm Bí thư Chi bộ Charner.

Trong quá trình hoạt động cách mạng, đồng chí nhiều lần bị địch bắt, giam tại nhiều nhà tù của bọn thực dân, đế quốc, như: Khám Lớn (Sài Gòn), nhà đày Buôn Ma Thuột, nhà tù Côn Đảo… Trong ngục tù đế quốc, đồng chí vẫn luôn giữ tinh thần, ý chí cách mạng.

Tháng 7/1936, Mặt trận Bình dân lên nắm chính quyền ở Pháp và vận động thực hiện một số cải cách, trong đó có một số chính sách tiến bộ, ảnh hưởng tích cực đến các thuộc địa.

Để xoa dịu dư luận của các lực lượng cách mạng và tiến bộ ở Pháp phản đối chính sách khai thác thuộc địa, xoa dịu tinh thần đấu tranh của nhân dân thuộc địa, chính phủ Pháp đã ra lệnh “ân xá tù chính trị” ở Đông Dương và đưa về địa phương quản thúc. Nhân dịp này, đồng chí Nguyễn Trác và nhiều đồng chí khác ở nhà tù Côn Đảo được trao trả tự do.

Về đến quê nhà, Nguyễn Trác bắt ngay liên lạc với các đồng chí cũng vừa ra khỏi các nhà tù để tiếp tục hoạt động. Cuối năm 1936, đồng chí chủ trì Hội nghị thành lập Tỉnh ủy lâm thời và được bầu giữ chức vụ Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam. Cuối năm 1937, Xứ ủy Trung Kỳ được lập lại, với uy tín của mình đồng chí được bầu giữ chức vụ Phó Bí thư Xứ ủy Trung Kỳ, kiêm Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam.

Giữ vững phong trào cách mạng

Trong thời gian làm Bí thư Tỉnh ủy lâm thời Quảng Nam, được sự chỉ đạo trực tiếp của Xứ ủy, đồng chí Nguyễn Trác đã cùng tập thể Tỉnh ủy lãnh đạo nhiều phong trào đấu tranh đã thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia như: hưởng ứng phong trào Đông Dương đại hội, lấy chữ ký kiến nghị gửi cho phái đoàn nghị sĩ Pháp sang Đông Dương điều tra tình hình; vận động bầu cử Phan Thanh vào Viện dân biểu Trung Kỳ khóa III, để tang Thái Thị Bôi,… tạo bước phát triển mới cho phong trào cách mạng trong tỉnh.

Ngày 25/2/1938, Đảng ta có thông báo về chủ trương đấu tranh chống thực dân Pháp tăng thuế, Tỉnh ủy Quảng Nam tiếp thu và triển khai chủ trương này. Giữa năm 1938, Khâm sứ Trung Kỳ và Nam triều đưa ra bản dự án tăng thuế và buộc Viện Dân biểu phải thông qua.

Dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy Quảng Nam, phong trào lấy chữ ký tập thể, mít tinh quần chúng phản đối lệnh tăng thuế nổi lên khắp nơi trong tỉnh.

Bọn thống trị ở Quảng Nam đã tiến hành bắt bớ các cán bộ, đảng viên mà chúng cho là tổ chức và lãnh đạo phong trào chống lệnh tăng thuế. Ngày 15/11/1938, đồng chí Nguyễn Trác bị địch bắt và kết án một năm tù, giam ở nhà lao Hội An và tăng lên 5 năm vì tội tham gia tổ chức đảng, âm mưu lật đổ chính quyền.

Sau đó, chúng đày đi các nhà lao Quy Nhơn, Buôn Ma Thuột. Đến năm 1943, đồng chí được mãn hạn tù và bị đưa đi an trí ở Đắk Tô (Kon Tum). Tại đây, đồng chí được phân công làm Bí thư Chi bộ trại an trí Đắk Tô.

Sau khi được mãn hạn tù, tháng 7/1945, đồng chí Nguyễn Trác về đến Quảng Nam móc nối với cơ sở tiếp tục hoạt động. Trong thời gian này, các đồng chí tù chính trị ở các nơi khác cũng về lại địa phương bắt nối liên lạc và tổ chức hoạt động.

Đồng chí Nguyễn Trác và đồng chí Huỳnh Ngọc Huệ được phân công tổ chức lại Thành ủy và Thành bộ Việt Minh Đà Nẵng. Lúc này, khí thế cách mạng đang hướng về cuộc khởi nghĩa giành chính quyền cách mạng.

Tối ngày 16/8/1945, Ủy ban khởi nghĩa Đà Nẵng thành lập, đồng chí Nguyễn Trác được phân công làm Phó Chủ tịch Ủy ban khởi nghĩa, phụ trách quân sự, binh vận và tiếp quản Tòa án thành phố. Cuộc khởi nghĩa giành chính quyền của nhân dân Đà Nẵng diễn ra nhanh chóng và thắng lợi.

Gương sáng mãi soi

Sau Cách mạng Tháng Tám thành công, đồng chí Nguyễn Trác được phân công giữ nhiều chức vụ: Chánh Tòa án Quân sự khu vực Thuận Hóa, Giám đốc Sở Tư pháp Liên khu 4, Giám đốc Tư pháp Công cáo Ủy viên Tòa án Quân sự Liên khu 4 tại Nghệ An, Thứ trưởng Bộ Tư pháp, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Pháp chế Trung ương Đảng…

Tháng 4/1979, đồng chí Nguyễn Trác được Đảng và Nhà nước cho nghỉ hưu theo chế độ. Nghỉ hưu, sống với gia đình tại Hà Nội, đồng chí Nguyễn Trác luôn là tấm gương sáng về tinh thần và đạo đức cách mạng cho bà con khối phố. Do tuổi cao, sức yếu, đồng chí đã từ trần ngày 11/8/1986.

Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, đồng chí, đồng nghiệp và quần chúng đã từng sống, chiến đấu luôn giành những tình cảm trân trọng, quý mến với đồng chí Nguyễn Trác - một cán bộ lãnh đạo, một chiến sĩ cộng sản kiên cường, luôn thể hiện tinh thần và ý chí cách mạng liên tục, bền bĩ.

Trong quá trình xử lý công việc, đồng chí không thiên tả thiên hữu, lập trường giai cấp vững vàng, cương quyết trong công việc; nêu cao tinh thần đoàn kết nội bộ và gắn bó mật thiết với quần chúng.

Đồng chí Nguyễn Trác đã cùng với tập thể cấp ủy tổ chức thực hiện và hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ chính trị được giao trong từng thời kỳ, góp phần cùng toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta thực hiện thắng lợi vẻ vang sự nghiệp cách mạng đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.

Kỷ niệm 120 năm ngày sinh đồng chí Nguyễn Trác là dịp để Đảng bộ, chính quyền, nhân dân Quảng Nam học tập và noi gương người con đất Quảng kiên trung với những phẩm chất cao quý, một nhà lãnh đạo xuất sắc, luôn phấn đấu hết mình vì lợi ích của Đảng, của Tổ quốc, của Nhân dân. Qua đó, chung sức, chung lòng thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ đặt ra, xây dựng Quảng Nam đạt mục tiêu trở thành tỉnh phát triển khá của cả nước vào năm 2030.

(Theo tài liệu tuyên truyền của Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Quảng Nam)